Vừ mới lên ngôi “đại hoàng đế” Tập Cận Bình cùng vợ là Bành Lệ Viện đến Nga họp với Puttin để lập đồng minh chống Mỹ, sau đó bay qua Châu Phi để trấn an dư luận đang nỗi lên với dư luận: Thực Dân mới Trung Quốc và quyền lực mềm đối với các nước châu Phi… Báo chí Pháp bình luận như thế nào về sự việc trên…
Trung Quốc và Châu Phi : tuần trăng mật đã chấm dứt.
Liên quan đến chính sách ngoại giao của Trung Quốc, Mục Địa-Chính trị của báo Le Monde có bài viết mang tựa đề khá sâu sắc :“Trung Quốc và Châu Phi: tuần trăng mật đã chấm dứt”.
Tập Cận Bình cùng vợ Lệ Viện thăm các nước Châu Phi 25/03/2013
Mới vừa nhận chức, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã được chờ đợi tại châu Phi. Sau chuyến công du tại Nga, các quốc gia châu Phi là điểm đến của nhà lãnh đạo Trung Quốc trong tiến trình ngoại giao bởi vì từ lâu, châu Phi được Trung Quốc xem như một ưu tiên.
Đâu là nguồn gốc của sự lựa chọn ?
Từ thời Mao Trạch Đông, Trung Quốc cũng như Đài Loan tranh nhau trên mặt trận ngoại giao nhằm nhận được sự công nhận từ thế giới. Từ năm 1970, sau các cuộc cải cách, Trung Quốc chuyển sang chủ nghĩa tư bản, kinh tế, thương mại và nhu cầu về tài nguyên là trên hết. Năm 2006, Trung Quốc gây bất ngờ bằng việc tổ chức hội nghị thượng đỉnh lần đầu tiên với châu Phi.
Từ đó, các chuyến công du của các quan chức Trung Quốc ngày càng tăng, các dự án cơ sở hạ tầng và đầu tư cũng tăng theo. Vì sao Trung Quốc lại được sủng ái hơn các nước khác? Trong khi các thực dân cũ và Hoa Kỳ nhấn mạnh đến một sự lãnh đạo tốt hơn trên châu lục này, thì Trung Quốc đề nghị giúp đỡ không điều kiện đồng thời không can thiệp vào nội bộ các nước. Một giọng điệu làm hài lòng hầu hết các quốc gia châu Phi.
Trên phương diện ngoại giao, Trung Quốc biết ơn các quốc gia châu Phi vì nhờ họ, Bắc Kinh đã giành một ghế thường trực Hội đồng bảo an Liên Hợp Quốc từ tay Đài Loan vào năm 1970. Trong “Sách trắng về các chính sách với châu Phi” được xuất bản năm 2006, Trung Quốc nhấn mạnh rằng : “Tiếp tục xây dựng và phát triển một mô hình hợp tác chiến lược thị trường mới trên sự công bằng và sự tin cậy lẫn nhau, một sự hợp tác theo hướng đôi bên cùng có lợi”.
Ngày nay, trọng lượng của Trung Quốc trên châu lục này ra sao?
Từ năm 2009, Trung Quốc trở thành đối tượng thương mại số một và là nhà tài trợ chính. Bằng cách thu mua các nguyên vật liệu và cung cấp cho châu lục này các nhu yếu phẩm với giá thành thấp, Trung Quốc đã tạo điều kiện cho châu lục này tăng trưởng kinh tế. Trao đổi mậu dịch của hai bên đã tăng từ 10 tỉ đô-la vào năm 2000 sang gần 200 tỉ vào năm 2012.
Theo thứ trưởng bộ ngoại giao Trung Quốc, tính đến cuối năm 2012, các công ty Trung Quốc đầu tư hơn 15,3 tỉ đô-la chủ yếu trong ngành xây dựng cơ sở hạ tầng. Trung Quốc còn đầu tư cả tại các nước mà phương Tây cho là rủi ro cao như Sudan hay Zimbabwe. 800 doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc hiện đóng tại châu lục này. Các nước phương Tây lo ngại chứng kiến sự trỗi dậy của Trung Quốc mà không một biện pháp nào có thể ngăn chận được.
Tư tưởng bài Hoa và nguy cơ một kiểu đô hộ mới
Tập Cận Bình viếng Châu Phi 25/03
Hiện nay, gần một triệu người Hoa sống tại châu Phi. Luồn di cư lao động và các công ty Trung Quốc gần đây đã gây xích mích giữa các dân tộc. Tại một số nước như Algeri, Angola, Mozambic, Niger, báo chí địa phương đã không ngại lên tiếng về vấn đề này. Tuy nhiên, mức độ có khác nhau theo từng địa phương.
Đáng chú ý là vụ một viên quản lý mỏ than tại Zimbia bị các công nhân đình công đòi tăng lương giết chết hồi tháng 8 năm 2012 vừa qua. Trong một vụ xung đột trước đó hồi năm 2011, hai viên quản lý đã lôi đi và làm trọng thương khoảng một chục công nhân mỏ. Cũng trong năm đó, tổ chức nhân quyền đã lên án thái độ của các công ty hầm mỏ Trung Quốc vẫn tiếp tục coi thường luật lao động và không chấp hành an toàn lao động.
Các công ty Trung Quốc áp đặt một điều kiện làm việc nặng hơn nhiều các công ty phương Tây. Một nhà nghiên cứu tại Viện các vấn đề quốc tế của Nam Phi lên tiếng : “Thay vì chĩa mũi dùi vào các công ty Trung Quốc, lẽ ra các quốc gia châu Phi phải áp dụng các qui định lao động nhằm chống lại sự hoành hành của các công ty trên”.
Căng thẳng lại càng dâng cao khi Trung Quốc ồ ạt đưa hàng với giá rẻ mạt vào châu lục này, ví dụ như quần áo may sẵn hay sản phẩm điện tử. Hàng hoá Trung Quốc phần nào giúp người dân cải thiện cuộc sống, nhưng cũng gây sóng gió cho không ít các thương nhân địa phương, không đủ trang bị để lao vào cuộc cạnh tranh.
Nhà nghiên cứu Anna Alve nhận xét : “Châu Phi và Trung Quốc đã thực sống một thiên tình sử từ một thập kỷ qua. Nhưng tuần trăng mật từ nay đã chấm dứt”. Bà đánh giá : “Nhẹ nhàng nhưng chắc chắn, các nước châu Phi ý thức về nguy cơ của một kiểu đô hộ mới”.
Năm 2012, tổng thống Nam Phi Jacob Zuma tại Bắc Kinh đã cám ơn Trung Quốc đã đối xử công bằng với các nước châu Phi, nhưng ông cũng đề phòng các nguy cơ về một mối quan hệ thương mại thiếu cân bằng và “không bền vững về lâu”. Ngày nay, châu Phi là nguồn cung cấp hàng đầu các nguyên liệu : “Kinh nghiệm kinh tế trước đâu giữa châu Phi và châu Âu làm cho họ phải thận trọng.”
Một số nước như Angola đã quyết định giảm lệ thuộc với Trung Quốc bằng cách lựa chọn các đối tác khác đa dạng hơn như Brazil, Ấn Độ và duy trì quan hệ với các nước phương Tây. Một số khác thì đặt điều kiện trong các hợp đồng như chuyển giao công nghệ, tạo công ăn việc làm cho người dân bản xứ. Nhưng trước sức mạnh của Trung Quốc, sự thoả thuận luôn luôn bị giới hạn.
Đến châu Phi để chiếm đoạt tài nguyên
Từ năm 2009, Trung Quốc đã trở thành đối tác hàng đầu của châu Phi, và trao đổi thương mại năm 2012 đã đạt con số kỷ lục là 200 tỉ đô la, đầu tư của Bắc Kinh tăng 60%. Theo Bộ Thương mại, đã có 2.000 công ty Trung Quốc có trụ sở tại châu Phi. Sau các công ty dầu khí là một làn sóng thứ hai thương nhân tràn đến, đã có “từ một đến hai triệu người Trung Quốc” làm ăn tại châu Phi. Chỉ riêng ở Angola, con số người Hoa đã là 250.000 người.
Nhưng người châu Phi vẫn lo ngại Trung Quốc đến đây chỉ để chiếm đoạt tài nguyên thiên nhiên về dầu khí và khoáng sản, ngoài ra không có mục đích gì khác. Biết thế nên Bắc Kinh cố gắng xoa dịu. Năm ngoái, khi loan báo tăng gấp đôi tín dụng cho châu Phi với 20 tỉ đô la, ông Hồ Cẩm Đào nói rõ là dành cho cơ sở hạ tầng, nông nghiệp, công nghiệp hàng tiêu dùng và các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Ông cũng loan báo tăng viện trợ để đào tạo 30.000 người, cấp học bổng cho 18.000 sinh viên, gởi đến 1.500 nhân viên y tế. Và đặc biệt là Bắc Kinh còn tặng cho Liên hiệp châu Phi (UA) một trụ sở mới ở Addis-Abeba trị giá 150 triệu euro.
Thực dân mới Trung Quốc và quyền lực mềm
Đón tiếp Tập Cận Bình tại châu Phi
Tuy nhiên theo Le Figaro, những nỗ lực này không đủ để xóa tan những bất bình. Người Trung Quốc rất bối rối khi đọc được một bài viết của Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nigeria trên tờ Financial Times. Ông Lamido Sanusi viết : “Đã đến lúc người châu Phi phải mở mắt trước thực tế của bài tình ca với Trung Quốc”. Vị Thống đốc lên án Bắc Kinh chỉ muốn thâu tóm nguyên liệu và tràn ngập lục địa đen với những hàng hóa rẻ tiền, chứ không chuyển giao kỹ thuật. Theo ông, “Đó là điều chủ yếu của chủ nghĩa thực dân”, và“Châu Phi đã tự mở cửa cho một dạng chủ nghĩa đế quốc mới”. Mùa hè năm ngoái, Tổng thống Nam Phi Jacob Zuma cũng đã cảnh báo trước một quan hệ bất bình đẳng “không thể tồn tại lâu dài”.
Tại chỗ, một loạt các sự cố đã minh họa cho lời cảnh báo trên. Cách đây hai ngày, các nhân viên khu mỏ uraniumcủa công ty Trung Quốc CNNC tại Azelik (Niger) đã bắt đầu một cuộc “đình công vô thời hạn” để đòi hỏi điều kiện làm việc tốt hơn, cũng như các chế độ theo luật pháp Nigeria.
Tại chỗ, một loạt các sự cố đã minh họa cho lời cảnh báo trên. Cách đây hai ngày, các nhân viên khu mỏ uraniumcủa công ty Trung Quốc CNNC tại Azelik (Niger) đã bắt đầu một cuộc “đình công vô thời hạn” để đòi hỏi điều kiện làm việc tốt hơn, cũng như các chế độ theo luật pháp Nigeria.
Tháng vừa qua, một bản báo cáo của tổ chức phi chính phủ Environmental Investigation Agency (EIA) khẳng định rằng Mozambique – một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới – đã bị thiệt hại gần 30 triệu đô la trong năm 2012 do nạn buôn lậu gỗ sang Trung Quốc. Những chỉ trích loại này ngày càng nhiều. Các công ty Trung Quốc bị lên án là không tôn trọng luật pháp nước sở tại, hoặc đưa ồ ạt công nhân người Hoa đến.
Để tuyên truyền, Bắc Kinh vào tháng 12/2012 đã tung ra một ấn bản hàng tuần của tờ China Daily, tập trung vào quan hệ Trung Quốc – châu Phi, được xuất bản tại Kenya, Nairobi. Bài xã luận đầu tiên nhìn nhận quan hệ này là “phức tạp và không phải lúc nào cũng thông hiểu”. Trung Quốc cũng đã thiết lập tại Nairobi trụ sở châu Phi của Tân Hoa Xã và kênh truyền hình CCTV Africa. Bắc Kinh trông cậy vào “quyền lực mềm”, và chuyến công du đầu tiên của Đệ nhất phu nhân Bành Lệ Viên cũng nhằm phục vụ cho chiến lược này.
Sưu tầm những điểm báo Pháp của phóng viên RFI
No comments:
Post a Comment